1. Mở đầu: Tầm quan trọng của việc chuẩn bị cho động đất ở Việt Nam
Động đất là hiện tượng rung chuyển đột ngột của bề mặt Trái Đất, xảy ra do sự giải phóng năng lượng tích tụ trong lớp vỏ Trái Đất . Năng lượng này lan truyền dưới dạng sóng địa chấn từ tâm chấn đến bề mặt, gây ra những rung lắc mà chúng ta cảm nhận được . Một chấn động đơn lẻ thường diễn ra trong khoảng thời gian ngắn, không quá vài giây, nhưng những trận động đất nghiêm trọng nhất cũng có thể kéo dài đến tối đa ba phút . Nguyên nhân chính gây ra động đất là sự chuyển động của các mảng kiến tạo (tectonic plates) trên bề mặt Trái Đất . Vỏ Trái Đất không phải là một khối thống nhất mà được chia thành nhiều mảng lớn, mỗi mảng di chuyển độc lập với nhau. Sự tương tác và va chạm giữa các mảng này tạo ra áp lực lớn trong lòng đất. Khi áp lực này vượt quá sức chịu đựng của đá, năng lượng sẽ được giải phóng một cách đột ngột, gây ra động đất . Bên cạnh đó, các yếu tố khác như hoạt động núi lửa, sụt lún hang động, và trượt lở đất đá tự nhiên cũng có thể gây ra động đất, mặc dù chiếm tỷ lệ nhỏ hơn . Động đất cũng có thể do các hoạt động của con người gây ra, chẳng hạn như thử nghiệm hạt nhân, khai thác mỏ, và xây dựng đập thủy điện .
Việt Nam nằm trên mảng Âu-Á, một khu vực địa chất tương đối ổn định và không gần ranh giới của các mảng kiến tạo lớn. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn có thể chịu ảnh hưởng từ các khu vực lân cận có hoạt động địa chấn mạnh, đặc biệt là khu vực Myanmar. Các trận động đất mạnh xảy ra ở Myanmar đã gây ra những rung chấn có thể cảm nhận được ở các thành phố lớn của Việt Nam như Hà Nội và TP.HCM . Ngoài ra, Việt Nam cũng có các khu vực tiềm ẩn nguy cơ động đất do các đứt gãy địa chất trong nước, tập trung chủ yếu ở vùng Tây Bắc và Bắc Trung Bộ .
Động đất có thể gây ra nhiều mối nguy hiểm nghiêm trọng, bao gồm rung lắc mạnh làm hư hại hoặc sập đổ nhà cửa và các công trình xây dựng . Vật rơi từ trên cao do rung lắc cũng là một mối đe dọa lớn, gây ra nhiều thương tích . Hỏa hoạn có thể bùng phát do chập điện hoặc rò rỉ khí gas . Ở các vùng đồi núi, động đất có thể gây ra lở đất và trượt lở . Đối với các khu vực ven biển, động đất dưới đáy biển có nguy cơ gây ra sóng thần .
Do động đất có thể xảy ra bất ngờ, việc chuẩn bị kỹ lưỡng các biện pháp an toàn là yếu tố then chốt để tăng khả năng sống sót và giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản . Báo cáo này nhằm mục đích cung cấp hướng dẫn chi tiết và dễ thực hiện về các phương pháp an toàn hiệu quả nhất để đối phó với động đất ở Việt Nam, đặc biệt tập trung vào phương pháp “Nằm xuống, Tìm chỗ nấp và Giữ chặt” (Drop, Cover, and Hold On), đồng thời xem xét các khuyến nghị từ các tổ chức uy tín trên thế giới và chính phủ Việt Nam.
2. Hiểu về các mối nguy hiểm của động đất
- Rung lắc mặt đất (Ground Shaking): Đây là tác động trực tiếp và phổ biến nhất của động đất . Sóng địa chấn tạo ra sự rung lắc theo cả phương ngang và phương thẳng đứng . Cường độ rung lắc có thể khác nhau tùy thuộc vào độ lớn của trận động đất ), khoảng cách từ tâm chấn, loại đất nền và cấu trúc địa chất của khu vực . Cường độ rung lắc cũng có thể được đo bằng thang Modified Mercalli Intensity (MMI), dựa trên những tác động quan sát được lên người, đồ vật và công trình . Rung lắc mạnh có thể gây khó khăn trong việc di chuyển, làm đổ vỡ đồ đạc, sập đổ nhà cửa và công trình . Mức độ thiệt hại phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm cường độ, độ sâu của tâm chấn, khoảng cách đến khu dân cư và chất lượng công trình xây dựng . Điều quan trọng cần lưu ý là cường độ rung lắc không chỉ phụ thuộc vào độ lớn của trận động đất mà còn bị ảnh hưởng đáng kể bởi điều kiện địa chất địa phương. Các khu vực có đất mềm, đất bồi có thể trải qua rung lắc mạnh hơn so với khu vực có nền đá cứng do đất mềm có khả năng khuếch đại sóng địa chấn . Do đó, người dân ở các khu vực có đặc điểm địa chất này cần đặc biệt cẩn trọng và chuẩn bị kỹ lưỡng hơn.
- Vật rơi (Falling Objects): Đồ đạc trong nhà như đèn, quạt, tranh ảnh, tủ sách, tivi và các vật nặng khác có thể rơi xuống do rung lắc mạnh, gây ra những thương tích nghiêm trọng cho người ở gần . Ngoài ra, các vật liệu xây dựng từ các tòa nhà xung quanh như gạch, vữa, và kính cũng có thể rơi xuống, tạo ra mối nguy hiểm lớn, đặc biệt khi ở ngoài trời gần các công trình . Phân tích các vụ động đất trước đây cho thấy rằng phần lớn các thương tích trong động đất không phải do sập đổ hoàn toàn của công trình mà là do bị các vật rơi trúng . Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhanh chóng tìm nơi trú ẩn dưới một vật chắc chắn hoặc ít nhất là bảo vệ đầu và cổ bằng tay hoặc vật dụng có sẵn.
- Sập đổ công trình (Building Collapse): Động đất mạnh có khả năng gây sập đổ nhà cửa, cầu cống, đường xá và nhiều loại công trình khác . Theo các quy định về phân loại động đất, những trận động đất có độ lớn từ 7.0 đến 7.9 được coi là động đất lớn và có thể gây hư hại nghiêm trọng đến nhiều hoặc tất cả các công trình xây dựng trong một khu vực rộng lớn, thậm chí dẫn đến sụp đổ một phần hoặc hoàn toàn . Mức độ thiệt hại cụ thể sẽ phụ thuộc vào cường độ của trận động đất, chất lượng của công trình xây dựng và việc tuân thủ các quy chuẩn thiết kế chống động đất . Các công trình được thiết kế tốt vẫn có thể bị hư hại trong những trận động đất cực mạnh . Điều đáng lo ngại là các công trình xây dựng không tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn hoặc được xây dựng với chất lượng kém sẽ có nguy cơ sập đổ cao hơn nhiều khi xảy ra rung lắc . Nhiều yếu tố có thể góp phần biến một trận động đất thành một thảm họa lớn, và một trong những yếu tố quan trọng là việc thiếu các biện pháp phòng chống động đất trong quá trình xây dựng trên khắp khu vực . Chất lượng xây dựng đóng vai trò then chốt trong việc xác định khả năng chịu đựng của một công trình khi phải đối mặt với động đất . Ở Việt Nam, cần đặc biệt lưu ý đến sự khác biệt về tiêu chuẩn xây dựng giữa các vùng miền và các loại hình công trình khác nhau. Những khu vực mà nhà ở chủ yếu được xây dựng không kiên cố sẽ đặc biệt dễ bị tổn thương trước tác động của động đất.
- Các mối nguy hiểm khác: Bên cạnh rung lắc, vật rơi và sập đổ công trình, động đất còn có thể gây ra nhiều mối nguy hiểm khác. Hỏa hoạn là một nguy cơ đáng kể, có thể phát sinh do rung lắc làm đứt đường ống dẫn khí đốt hoặc gây chập điện . Ở các vùng đồi núi, động đất có thể kích hoạt lở đất và trượt lở, đặc biệt là sau những đợt mưa lớn làm đất trở nên yếu và dễ dịch chuyển . Đối với các khu vực ven biển, một trận động đất mạnh xảy ra dưới đáy biển có thể tạo ra sóng thần, những đợt sóng khổng lồ có khả năng tàn phá mọi thứ trên đường đi . Ngoài ra, ở các khu vực có nhà máy hoặc khu công nghiệp, động đất có thể gây hư hại và dẫn đến rò rỉ các chất độc hại, gây nguy hiểm cho môi trường và sức khỏe con người.
3. Phương pháp “Nằm xuống, Tìm chỗ nấp và Giữ chặt” (Drop, Cover, and Hold On)
- Giải thích chi tiết phương pháp: Phương pháp “Nằm xuống, Tìm chỗ nấp và Giữ chặt” (Drop, Cover, and Hold On) là một quy tắc an toàn đơn giản nhưng hiệu quả cao, được khuyến nghị bởi các chuyên gia và tổ chức phòng chống thiên tai trên toàn thế giới để bảo vệ bản thân khi xảy ra động đất. Phương pháp này bao gồm ba hành động chính cần thực hiện ngay lập tức khi cảm nhận được rung lắc:
- Nằm xuống (Drop): Ngay lập tức nằm xuống sàn nhà trên tay và đầu gối. Hành động này giúp bạn giữ được thăng bằng và tránh bị ngã khi mặt đất bắt đầu rung chuyển mạnh . Việc nằm xuống trước khi trận động đất đủ mạnh để quật ngã bạn là rất quan trọng.
- Tìm chỗ nấp (Cover): Nhanh chóng tìm một chỗ nấp an toàn dưới một vật chắc chắn như gầm bàn làm việc, bàn ăn, hoặc gầm giường . Nếu không có sẵn bàn hoặc giường, hãy di chuyển đến men theo một bức tường bên trong nhà (tránh xa các cửa sổ và tường ngoài có thể bị sập) . Trong trường hợp không có bất kỳ vật nào để nấp, hãy dùng cánh tay và bàn tay che chắn đầu và cổ của bạn .
- Giữ chặt (Hold On): Nếu bạn đã tìm được chỗ nấp dưới bàn hoặc giường, hãy giữ chặt chân bàn hoặc mép giường bằng một tay và sẵn sàng di chuyển theo nếu chỗ nấp bị rung lắc và dịch chuyển. Nếu bạn không có chỗ nấp và đang che đầu và cổ, hãy giữ chặt đầu và cổ bằng cả hai tay để bảo vệ chúng khỏi bị va đập .
- Lý do tại sao đây là phương pháp được khuyến nghị hàng đầu: Phương pháp “Nằm xuống, Tìm chỗ nấp và Giữ chặt” được các chuyên gia và tổ chức phòng chống thiên tai hàng đầu trên thế giới khuyến nghị vì nó mang lại sự bảo vệ hiệu quả nhất trong hầu hết các tình huống động đất:
- Bảo vệ khỏi vật rơi: Rung lắc mạnh trong động đất thường làm rơi các vật thể từ trên cao như đèn, trần nhà, đồ đạc trên tường và kệ. Phương pháp này giúp bảo vệ đầu và cơ thể bạn khỏi những vật rơi này, vốn là nguyên nhân chính gây ra thương tích trong động đất .
- Giảm nguy cơ bị ngã: Mặt đất rung chuyển dữ dội có thể khiến bạn mất thăng bằng và ngã xuống, dẫn đến các chấn thương không đáng có. Việc nằm xuống ngay lập tức giúp bạn tránh được nguy cơ này .
- Tăng cơ hội sống sót nếu công trình sập: Trong trường hợp tòa nhà bị sập, việc nấp dưới một vật chắc chắn như bàn hoặc giường có thể tạo ra một khoảng không gian an toàn (void space), giúp bạn có không khí để thở và tăng khả năng được cứu sống .
- Insight: Phương pháp “Drop, Cover, and Hold On” tập trung vào việc bảo vệ người dân khỏi những nguy hiểm trực tiếp gây ra thương tích và tử vong trong động đất, đặc biệt là từ các vật thể rơi. Nó đã được chứng minh là một phản ứng an toàn và hiệu quả hơn so với các hành động khác như cố gắng chạy ra ngoài khi đang rung lắc hoặc đứng ở cửa ra vào, những hành động này thực tế lại có thể làm tăng nguy cơ bị thương trong các tòa nhà hiện đại .
- Cách thực hiện đúng trong các tình huống khác nhau: Phương pháp “Nằm xuống, Tìm chỗ nấp và Giữ chặt” là nguyên tắc chung, nhưng cách thực hiện có thể cần điều chỉnh tùy thuộc vào tình huống cụ thể:
- Trong nhà: Thực hiện đầy đủ ba bước: nằm xuống, tìm chỗ nấp dưới vật chắc chắn hoặc men theo tường bên trong, và giữ chặt. Đặc biệt tránh xa các khu vực có cửa sổ, tường ngoài, đồ đạc treo tường và các vật dễ vỡ có thể gây nguy hiểm .
- Ngoài trời: Nếu bạn đang ở ngoài trời khi động đất xảy ra, hãy di chuyển đến một khu vực trống trải, tránh xa các tòa nhà cao tầng, cây cao, cột điện và dây điện. Sau đó, nằm xuống và dùng tay che đầu và cổ để bảo vệ khỏi các vật có thể rơi xuống . Nếu có thể, hãy tìm chỗ nấp dưới một chiếc bàn hoặc ghế dài ở công viên .
- Trong xe: Nếu bạn đang ở trong xe khi cảm nhận được động đất, hãy từ từ tấp xe vào lề đường và dừng lại ở một vị trí an toàn. Tránh dừng xe dưới cầu vượt, đường dây điện hoặc gần cây cao có thể đổ. Thắt dây an toàn và ở yên trong xe cho đến khi hết rung lắc. Sử dụng tay để che đầu và cổ để tránh bị thương nếu có vật rơi hoặc xe bị rung lắc mạnh .
- Insight: Nguyên tắc “Drop, Cover, and Hold On” cần được áp dụng linh hoạt tùy theo hoàn cảnh cụ thể. Ví dụ, đối với những người sử dụng xe lăn, điều quan trọng là phải khóa bánh xe và bảo vệ đầu và cổ bằng cách dùng tay hoặc vật dụng có sẵn . Trong những tình huống không có bàn hoặc nơi ẩn nấp nào khác, việc bảo vệ đầu bằng gối hoặc bất kỳ vật dụng mềm nào khác cũng là một biện pháp quan trọng .
4. Hướng dẫn an toàn theo địa điểm
- Trong nhà:
- Ngay khi cảm nhận được rung lắc, hãy thực hiện ngay lập tức các bước “Nằm xuống, Tìm chỗ nấp và Giữ chặt” .
- Tìm kiếm và nấp dưới gầm bàn làm việc, bàn ăn, gầm giường hoặc men theo một bức tường bên trong nhà .
- Tuyệt đối tránh xa các khu vực có cửa sổ, cửa ra vào, tường ngoài, gương, tranh ảnh treo tường và bất kỳ đồ đạc nào có nguy cơ rơi xuống .
- Nếu bạn đang ở trong bếp khi động đất xảy ra, hãy nhanh chóng tắt bếp để ngăn chặn nguy cơ cháy nổ .
- Không cố gắng chạy ra ngoài khi tòa nhà đang rung lắc mạnh .
- Tuyệt đối không sử dụng thang máy trong khi xảy ra động đất . Nếu bạn không may đang ở trong thang máy, hãy nằm xuống sàn, dùng tay che đầu và đợi cho đến khi thang máy dừng hẳn, sau đó nhanh chóng rời khỏi thang máy ở tầng gần nhất bằng cầu thang bộ .
- Ngoài trời:
- Ngay lập tức di chuyển đến một khu vực trống trải, càng xa các tòa nhà cao tầng, cây cối, cột điện và đường dây điện càng tốt .
- Sau khi đã đến được khu vực an toàn, hãy nằm xuống và dùng hai tay che đầu và cổ để bảo vệ . Nếu có thể, hãy tìm chỗ nấp dưới một chiếc bàn hoặc ghế dài ở công viên .
- Đặc biệt tránh xa các khu vực có nguy cơ lở đất hoặc trượt lở, chẳng hạn như sườn đồi dốc .
- Nếu bạn đang ở gần khu vực ven biển và cảm nhận được động đất mạnh, đặc biệt là động đất kéo dài, hãy nhanh chóng di chuyển đến vùng đất cao hơn để tránh nguy cơ sóng thần có thể xảy ra .
- Trong xe:
- Nếu bạn đang lái xe hoặc ngồi trong xe khi động đất xảy ra, hãy từ từ tấp xe vào lề đường và dừng lại ở một vị trí an toàn. Tránh dừng xe dưới cầu vượt, đường dây điện, cột điện hoặc gần cây cao có thể bị đổ .
- Sau khi dừng xe, hãy thắt dây an toàn và ở yên trong xe cho đến khi cảm thấy hết rung lắc .
- Sử dụng hai tay để che đầu và cổ để tránh bị thương nếu có vật rơi hoặc xe bị rung lắc mạnh .
- Khi rung lắc đã dừng hẳn, hãy lái xe một cách cẩn thận, tránh các đoạn đường có thể bị hư hại, các cây cầu có thể đã bị ảnh hưởng bởi động đất .
5. Những nguy hiểm thường gặp và cách phòng tránh
- Vật rơi:
- Nguy hiểm: Trong quá trình rung lắc, các vật dụng treo trên cao như đèn, quạt trần, tranh ảnh, cũng như đồ đạc trên kệ, tủ có thể rơi xuống, gây ra các thương tích ở đầu, cổ và các bộ phận khác của cơ thể .
- Phòng tránh: Để giảm thiểu nguy cơ này, hãy đảm bảo rằng tất cả các vật dụng treo trên cao trong nhà bạn đều được cố định một cách chắc chắn. Đặt các đồ vật nặng hoặc dễ vỡ ở các kệ thấp hoặc trên sàn nhà. Đặc biệt, tránh ngồi hoặc nằm ngủ ngay bên dưới các vật có nguy cơ rơi cao .
- Tòa nhà sập:
- Nguy hiểm: Các công trình xây dựng không đảm bảo chất lượng hoặc đã bị hư hại do các trận động đất trước đó có nguy cơ sập đổ cao khi xảy ra rung lắc mạnh .
- Phòng tránh: Thường xuyên kiểm tra và gia cố nhà cửa, đặc biệt là đối với các công trình đã cũ hoặc có dấu hiệu xuống cấp. Khi xây dựng nhà mới, hãy luôn tuân thủ các quy chuẩn xây dựng có tính đến yếu tố chống động đất .
- Kính vỡ:
- Nguy hiểm: Cửa sổ, cửa kính và các vật dụng bằng kính khác có thể vỡ thành nhiều mảnh sắc nhọn do rung lắc, gây ra các vết cắt và thương tích nguy hiểm .
- Phòng tránh: Một biện pháp phòng ngừa hiệu quả là dán phim bảo vệ lên bề mặt kính để giữ các mảnh vỡ lại với nhau nếu kính bị vỡ. Ngoài ra, hãy tránh đứng gần cửa sổ và cửa kính khi cảm nhận được rung lắc của động đất .
- Đường dây điện và cột điện:
- Nguy hiểm: Rung lắc mạnh có thể làm đứt đường dây điện hoặc làm đổ cột điện, gây ra nguy cơ điện giật rất lớn cho những người ở gần .
- Phòng tránh: Khi ở ngoài trời hoặc đang lái xe, hãy luôn chú ý và tránh xa các khu vực có đường dây điện và cột điện để đảm bảo an toàn .
- Hỏa hoạn:
- Nguy hiểm: Động đất có thể gây ra sự cố cho hệ thống điện và đường ống dẫn khí đốt, dẫn đến nguy cơ chập điện và rò rỉ khí gas, từ đó gây ra cháy nổ .
- Phòng tránh: Để phòng tránh hỏa hoạn, hãy thường xuyên kiểm tra hệ thống điện và đường ống dẫn gas trong nhà. Học cách khóa van gas và ngắt cầu dao điện chính. Trang bị bình chữa cháy trong nhà và đảm bảo mọi người trong gia đình đều biết cách sử dụng .
- Lở đất:
- Nguy hiểm: Ở các vùng đồi núi hoặc khu vực có sườn dốc, động đất có thể làm đất đá trở nên lỏng lẻo và gây ra lở đất, trượt lở, vùi lấp nhà cửa và gây nguy hiểm cho người dân .
- Phòng tránh: Nếu bạn sống ở khu vực đồi núi, hãy tránh xa các sườn dốc đứng hoặc những khu vực có nguy cơ lở đất cao khi có động đất xảy ra, đặc biệt là sau những đợt mưa lớn .
- Sóng thần:
- Nguy hiểm: Động đất mạnh xảy ra dưới đáy biển, đặc biệt là những trận động đất có độ lớn trên 7 độ Richter, có thể tạo ra những đợt sóng thần khổng lồ, gây ngập lụt và tàn phá các khu vực ven biển .
- Phòng tránh: Nếu bạn đang ở vùng ven biển và cảm nhận được một trận động đất mạnh, đặc biệt là một trận động đất kéo dài, hãy nhanh chóng di chuyển đến vùng đất cao hơn, cách xa bờ biển để tránh nguy cơ bị sóng thần tấn công .
- Insight: Việc nhận biết sớm các nguy hiểm thường gặp trong động đất và chủ động thực hiện các biện pháp phòng tránh có thể giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ thương tích và tăng cơ hội sống sót cho bạn và những người xung quanh.
6. Những việc cần làm ngay sau khi động đất xảy ra để đảm bảo an toàn
- Kiểm tra thương tích: Ngay sau khi rung lắc dừng lại, điều quan trọng đầu tiên là phải kiểm tra xem bản thân và những người xung quanh có ai bị thương không . Nếu có người bị thương, hãy sơ cứu ngay lập tức nếu bạn có kỹ năng. Tuy nhiên, không nên cố gắng di chuyển những người bị thương nặng trừ khi họ đang ở trong một khu vực nguy hiểm hơn, vì việc di chuyển có thể làm tình trạng của họ trở nên tồi tệ hơn .
- Kiểm tra các mối nguy hiểm xung quanh: Sau khi đảm bảo an toàn cho bản thân và những người gần bạn, hãy kiểm tra khu vực xung quanh để phát hiện các mối nguy hiểm tiềm ẩn. Đặc biệt chú ý đến việc kiểm tra xem có rò rỉ khí gas hay không. Nếu bạn ngửi thấy mùi gas, hãy mở tất cả các cửa sổ và nhanh chóng rời khỏi nhà, sau đó gọi điện báo cho công ty cung cấp gas . Đồng thời, hãy kiểm tra xem có đường dây điện nào bị đứt hoặc bị hỏng không. Nếu phát hiện đường dây điện bị đứt, hãy tránh xa chúng và báo ngay cho công ty điện lực . Nếu có thể, hãy tắt cầu dao điện chính để đề phòng nguy cơ chập điện . Ngoài ra, hãy kiểm tra xem tòa nhà bạn đang ở có bị hư hại gì không. Nếu bạn thấy có những vết nứt lớn hoặc tòa nhà có dấu hiệu bị nghiêng, hãy nhanh chóng sơ tán ra ngoài vì có nguy cơ tòa nhà có thể sập bất cứ lúc nào .
- Nghe ngóng thông tin: Để có được những thông tin mới nhất về tình hình và các hướng dẫn từ chính quyền, hãy bật radio hoặc tivi (nếu có điện) để theo dõi các bản tin khẩn cấp . Trong tình huống khẩn cấp, hãy sử dụng điện thoại một cách thận trọng và chỉ khi thực sự cần thiết để tránh làm nghẽn mạch liên lạc, ảnh hưởng đến công tác cứu hộ .
- Chuẩn bị cho dư chấn: Sau một trận động đất lớn, thường sẽ có các dư chấn, là những trận động đất nhỏ hơn xảy ra sau đó. Những dư chấn này có thể tiếp tục diễn ra trong vài phút, vài giờ, thậm chí vài ngày hoặc vài tuần, và chúng có thể gây thêm thiệt hại cho các công trình đã bị suy yếu do trận động đất chính . Vì vậy, hãy luôn chuẩn bị tinh thần và tiếp tục thực hiện các biện pháp “Nằm xuống, Tìm chỗ nấp và Giữ chặt” mỗi khi bạn cảm thấy có rung lắc .
- Tránh xa các khu vực nguy hiểm: Sau khi động đất xảy ra, hãy tránh xa các tòa nhà cao tầng, các bức tường cao có thể bị đổ, và các khu vực có nguy cơ lở đất hoặc trượt lở . Nếu bạn đang ở gần khu vực ven biển, hãy luôn cảnh giác với nguy cơ sóng thần và di chuyển đến nơi cao hơn ngay lập tức nếu có bất kỳ cảnh báo nào hoặc nếu bạn nhận thấy các dấu hiệu bất thường của mực nước biển .
- Nếu bị mắc kẹt: Trong trường hợp bạn bị mắc kẹt trong đống đổ nát, hãy cố gắng giữ bình tĩnh. Hãy gõ vào các vật cứng như ống nước hoặc tường để báo hiệu vị trí của bạn cho đội cứu hộ. Tránh la hét nếu có nhiều bụi trong không khí, vì điều này có thể khiến bạn hít phải bụi gây hại. Nếu có còi, hãy sử dụng còi để thu hút sự chú ý .
- Insight: Sự an toàn của bạn không chỉ phụ thuộc vào hành động trong khi động đất xảy ra mà còn vào những biện pháp bạn thực hiện ngay sau đó. Việc kiểm tra kỹ lưỡng các mối nguy hiểm tiềm ẩn và luôn sẵn sàng cho dư chấn có thể giúp ngăn ngừa những tai nạn đáng tiếc và bảo vệ tính mạng cho bạn và những người xung quanh.
7. Áp dụng cho bối cảnh Việt Nam
- Sự phù hợp của phương pháp quốc tế: Phương pháp “Nằm xuống, Tìm chỗ nấp và Giữ chặt” (Drop, Cover, and Hold On) là một tiêu chuẩn an toàn quốc tế được khuyến nghị bởi nhiều tổ chức uy tín trên thế giới như Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS) và Cơ quan Quản lý Khẩn cấp Liên bang Hoa Kỳ (FEMA). Phương pháp này được đánh giá là phù hợp và hiệu quả trong hầu hết các tình huống động đất, bao gồm cả bối cảnh ở Việt Nam, vì nó tập trung vào việc bảo vệ đầu và thân khỏi các vật rơi, là nguyên nhân gây thương tích hàng đầu trong động đất .
- Hướng dẫn từ chính phủ Việt Nam (nếu có):
- Để có được thông tin chính xác và cập nhật nhất về các biện pháp ứng phó với động đất tại Việt Nam, người dân nên tìm kiếm thông tin từ các nguồn chính thức của chính phủ. Các trang web của Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ban Chỉ đạo Quốc gia về Phòng, chống thiên tai, cũng như các sở ban ngành địa phương thường xuyên cung cấp các hướng dẫn và khuyến cáo về phòng chống và ứng phó với các loại hình thiên tai, bao gồm cả động đất .
- Ngoài ra, nhiều cơ quan truyền thông và báo chí chính thống của Việt Nam cũng đăng tải các hướng dẫn và lời khuyên cụ thể về an toàn động đất cho người dân. Các hướng dẫn này thường bao gồm những việc cần làm trước, trong và sau khi xảy ra động đất, phù hợp với điều kiện sống và cơ sở hạ tầng tại Việt Nam .
- Insight: Các nguồn thông tin địa phương thường có những điều chỉnh và bổ sung cho phù hợp với bối cảnh và điều kiện cụ thể ở Việt Nam. Ví dụ, bên cạnh các nguyên tắc chung như “Nằm xuống, Tìm chỗ nấp và Giữ chặt”, các hướng dẫn của Việt Nam thường nhấn mạnh thêm về việc cần bình tĩnh xử lý tình huống, tắt bếp gas để tránh cháy nổ, mở cửa để đảm bảo lối thoát hiểm (đặc biệt là khi có cảnh báo sớm hoặc cảm nhận được rung lắc nhẹ ban đầu), và tuyệt đối không sử dụng thang máy trong khi xảy ra động đất .
- Chain of thought: Các snippets từ báo chí và cổng thông tin Việt Nam cung cấp những hướng dẫn cụ thể, phản ánh sự khác biệt nhỏ trong ứng phó so với hướng dẫn quốc tế. Việc tham khảo các nguồn này giúp đảm bảo tính phù hợp của thông tin với bối cảnh địa phương, ví dụ như việc sử dụng bếp gas phổ biến ở Việt Nam làm cho khuyến nghị tắt bếp trở nên quan trọng hơn.
- Lưu ý về đặc điểm nhà ở và cơ sở hạ tầng ở Việt Nam: Khi đưa ra các khuyến nghị về an toàn động đất, cần xem xét đến sự đa dạng về loại hình nhà ở và cơ sở hạ tầng tại Việt Nam. Ở các khu vực đô thị lớn, nơi có nhiều nhà cao tầng, việc tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn về không sử dụng thang máy và tìm nơi trú ẩn an toàn bên trong tòa nhà là đặc biệt quan trọng . Đối với các khu vực nông thôn hoặc những nơi có nhà ở xây dựng không kiên cố, việc kiểm tra và gia cố nhà cửa trước mùa mưa bão cũng có vai trò lớn trong việc giảm thiểu nguy cơ sập đổ khi xảy ra động đất . Ngoài ra, người dân cũng cần nắm rõ các biện pháp an toàn khi ở gần các công trình hạ tầng như đường dây điện và cột điện để tránh bị điện giật trong trường hợp chúng bị hư hại do động đất.
8. Các bước hành động để tăng tỷ lệ sống sót cao nhất khi đối mặt với động đất
Để tăng cao nhất tỷ lệ sống sót khi đối mặt với động đất, người dân Việt Nam cần thực hiện một cách chủ động và có hệ thống các bước hành động trước, trong và sau khi xảy ra động đất:
- Trước động đất:
- Lập kế hoạch ứng phó động đất chi tiết cho gia đình, bao gồm việc xác định nơi gặp nhau sau khi động đất xảy ra và chuẩn bị sẵn danh sách các số điện thoại khẩn cấp cần liên hệ .
- Chuẩn bị một túi cứu hộ khẩn cấp, bao gồm đủ nước uống, thức ăn khô, đèn pin và pin dự phòng, radio chạy bằng pin, bộ sơ cứu y tế, các loại thuốc men cần thiết và giấy tờ tùy thân quan trọng .
- Kiểm tra và cố định chắc chắn tất cả các đồ đạc có thể rơi đổ trong nhà như tủ, kệ, tivi, gương, máy tính và các vật dụng treo trên tường .
- Học cách tắt các nguồn cung cấp năng lượng quan trọng như van gas, cầu dao điện và van nước chính để đề phòng các sự cố có thể xảy ra sau động đất .
- Thường xuyên tập luyện phương pháp “Nằm xuống, Tìm chỗ nấp và Giữ chặt” để các phản xạ này trở thành hành động tự nhiên khi có rung lắc xảy ra .
- Trong khi động đất:
- Ngay khi cảm nhận được rung lắc, hãy ngay lập tức thực hiện theo phương pháp “Nằm xuống, Tìm chỗ nấp và Giữ chặt” .
- Nếu bạn đang ở trong nhà, hãy tránh xa các khu vực có cửa sổ, tường ngoài, và các đồ đạc treo tường hoặc có thể rơi đổ .
- Nếu bạn đang ở ngoài trời, hãy di chuyển nhanh chóng đến một khu vực trống trải, cách xa các tòa nhà, cây cao, cột điện và đường dây điện .
- Nếu bạn đang lái xe, hãy từ từ tấp xe vào lề đường và dừng lại ở một vị trí an toàn, tránh dừng dưới cầu vượt hoặc gần các mối nguy hiểm trên cao .
- Nếu có điều kiện an toàn, hãy cố gắng tắt bếp và khóa van gas để ngăn chặn nguy cơ cháy nổ .
- Trong trường hợp có cảnh báo sớm hoặc nếu bạn cảm nhận được rung lắc nhẹ ban đầu, hãy mở cửa để đảm bảo lối thoát không bị kẹt sau này .
- Sau động đất:
- Ngay lập tức kiểm tra xem bạn và những người xung quanh có bị thương không và sơ cứu nếu cần thiết .
- Kiểm tra kỹ lưỡng khu vực xung quanh để phát hiện các mối nguy hiểm như rò rỉ khí gas, đường dây điện bị đứt, hoặc hệ thống nước bị hư hại. Nếu phát hiện nguy hiểm, hãy thực hiện các biện pháp an toàn cần thiết và báo cho các cơ quan chức năng .
- Theo dõi thông tin từ các nguồn chính thức như đài phát thanh, truyền hình hoặc các trang web của cơ quan chức năng để nắm bắt tình hình và các hướng dẫn tiếp theo .
- Luôn chuẩn bị tinh thần cho các dư chấn có thể xảy ra và tiếp tục áp dụng phương pháp “Nằm xuống, Tìm chỗ nấp và Giữ chặt” mỗi khi cảm thấy có rung lắc .
- Tránh xa các khu vực đã bị hư hại do động đất, vì chúng có thể tiếp tục sập đổ do dư chấn .
- Nếu bạn bị mắc kẹt trong đống đổ nát, hãy cố gắng tìm cách báo hiệu vị trí của mình cho đội cứu hộ bằng cách gõ vào các vật cứng hoặc sử dụng còi. Tránh la hét nếu không cần thiết để tiết kiệm năng lượng và tránh hít phải bụi bẩn .
9. Kết luận
Động đất là một hiện tượng tự nhiên khó lường và có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Tuy Việt Nam không nằm trong khu vực có hoạt động địa chấn mạnh nhất thế giới, nhưng nguy cơ động đất vẫn luôn hiện hữu và có xu hướng gia tăng. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng và thực hành các biện pháp an toàn là vô cùng quan trọng để bảo vệ bản thân và những người xung quanh khi đối mặt với thảm họa này. Phương pháp “Nằm xuống, Tìm chỗ nấp và Giữ chặt” đã được chứng minh là cách hiệu quả nhất để giảm thiểu nguy cơ thương tích trong hầu hết các tình huống động đất. Mỗi người dân Việt Nam cần nâng cao ý thức, chủ động trang bị kiến thức và kỹ năng ứng phó với động đất, đồng thời tuân thủ các hướng dẫn và khuyến cáo từ chính phủ và các tổ chức phòng chống thiên tai để tăng cao nhất tỷ lệ sống sót và giảm thiểu thiệt hại khi có động đất xảy ra.
